Borelioza, zwana także chorobą z Lyme, to wieloukładowa choroba zakaźna przenoszona przez kleszcze. Choć jej nazwa może brzmieć egzotycznie, to w rzeczywistości stanowi realne zagrożenie dla zdrowia publicznego, szczególnie w okresie wiosenno-letnim, kiedy aktywność kleszczy jest największa.

Biologia patogenu

Sprawcą boreliozy jest bakteria Borrelia burgdorferi – krętek o spiralnym kształcie, który wykazuje niezwykłą zdolność adaptacji do różnych środowisk. Jego cykl życiowy obejmuje dwie fazy:

• Faza bytująca w kleszczu: Bakterie bytują w przewodzie pokarmowym kleszcza, gdzie rozmnażają się przez podział poprzeczny. 

• W momencie ukłucia i pobierania krwi przez kleszcza, bakterie migrują do jego gruczołów ślinowych, skąd mogą zostać przeniesione na żywiciela.

• Faza inwazyjna w organizmie człowieka: Po przedostaniu się do organizmu człowieka, krętki Borreliawykorzystują swoje zdolności do przemieszczania się i inwazji tkanek. 

• W początkowej fazie zakażenia, bakterie namnażają się w miejscu ukłucia, powodując charakterystyczny rumień wędrujący. 

• W późniejszych etapach choroby, krętki mogą rozprzestrzeniać się drogą krwi i limfy, atakując różne narządy, takie jak stawy, układ nerwowy czy serce.

Sposoby zakażenia i rezerwuar choroby

Do zakażenia bakterią Borrelia burgdoferi dochodzi po ukąszeniu pajęczaka, zwłaszcza w fazie rozwojowej nimfy.

Rezerwuarem bakterii są dzikie zwierzęta, takie jak lisy, gryzonie, jelenie czy sarny, które stanowią główne źródło pokarmu dla kleszczy. 

Kleszcze, żerując na tych zwierzętach, zarażają się bakteriami Borrelia, a następnie mogą przenosić je na człowieka. Warto jednak dodać, że aby doszło do infekcji, zwykle owad musi być wbity w skórę przez około 2-3 dni. 

Rozpoznawanie boreliozy

Rozpoznanie boreliozy może być trudne, ponieważ jej objawy są często niespecyficzne i mogą przypominać inne choroby. 

W początkowej fazie, charakterystycznym objawem jest rumień wędrujący, który pojawia się w miejscu ukłucia przez kleszcza. 

W późniejszych etapach choroby mogą wystąpić objawy ze strony układu nerwowego (np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, porażenie nerwów czaszkowych), stawów (np. zapalenie stawów), serca (np. zaburzenia rytmu serca) czy skóry (np. zanikowe zapalenie skóry).

Diagnostyka boreliozy opiera się na:

• Wywiadzie lekarskim: Lekarz zapyta o możliwe ukłucie przez kleszcza, występowanie rumienia wędrującego oraz innych objawów.

• Badaniu fizykalnym: Lekarz oceni stan skóry, stawów, układu nerwowego i innych narządów.

• Badaniach laboratoryjnych: Wykonuje się testy serologiczne, które wykrywają przeciwciała przeciwko bakteriom Borrelia.

Leczenie boreliozy

Borelioza jest chorobą leczoną antybiotykami. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniej antybiotykoterapii pozwala na całkowite wyleczenie.

W przypadku późniejszych stadiów choroby, leczenie może być dłuższe i bardziej skomplikowane, a jego skuteczność może być mniejsza.

Profilaktyka

Najlepszym sposobem zapobiegania boreliozie jest unikanie ukłuć przez kleszcze. 

Podczas spacerów w lesie czy na łące warto nosić odpowiednie ubranie, stosować repelenty oraz dokładnie sprawdzać skórę po powrocie do domu. 

W przypadku ukłucia przez kleszcza, należy go jak najszybciej usunąć, najlepiej za pomocą specjalnego przyrządu.

Borelioza to poważna choroba, ale dzięki odpowiedniej profilaktyce i szybkiemu rozpoznaniu można jej skutecznie zapobiegać i leczyć. 

Pamiętajmy, że czujność i świadomość zagrożenia to klucz do ochrony naszego zdrowia.

Kluczowa jest zatem szybka reakcja po ukąszeniu, zwłaszcza że wedle różnych szacunków nawet połowa chorych na boreliozę nie zauważyła ukąszenia przez kleszcza!

Fazy zakażenia boreliozą 

Boreliozę można podzielić na trzy fazy: postać wczesną ograniczoną, kiedy to objawy pojawiają się po 1-8 tygodniach; postać wczesną rozsianą, która następuje po około 3-26 tygodniach; postać późną, obserwowaną po 6-12 miesiącach od zakażenia lub nawet po kilku latach. 

W pierwszej fazie zakażenia do charakterystycznych dla boreliozy objawów zalicza się między innymi  rumień wędrujący, zanikowe zapalenie skóry i naciek limfocytarny. 

Nie zawsze występują wyraźne oznaki zakażenia i przechodzenia choroby. 

Z pewnością należy również zwrócić uwagę na objawy grypopodobne, które mogą pojawić się po ukąszeniu kleszcza. 

Na późniejszych etapach rozwoju boreliozy, pacjent może cierpieć na dysfunkcje układu nerwowego. 

Często pojawiającymi się dolegliwościami są także: bóle stawów, zdiagnozowane zapalenie mięśnia sercowego, a nawet porażenie nerwów czaszkowych. 

W przypadku przewlekłej fazy zakażenia trudno mówić o charakterystycznych objawach – są one zróżnicowane i trudne w diagnozowaniu. 

Mogą dotyczyć układu nerwowego, mięśni, układu naczyniowego i serca, a także układu rozrodczego i hormonalnego. 

Na czym polega diagnostyka boreliozy? 

Podstawowym badaniem laboratoryjnym wykorzystywanym w diagnostyce boreliozy jest pomiar poziomu przeciwciał IgM i IgG specyficznych dla bakterii Borrelia burgdoferi. 

Odbywa się to z użyciem metody ELISA, która wyróżnia się wysoką czułością diagnostyczną. 

Wiele czynników wpływa jednak na otrzymywanie wyników fałszywie dodatnich, dlatego praktyka diagnostyczna wskazuje w takim przypadku na konieczności potwierdzenia boreliozy badaniem o większej swoistości. 

Mowa o zastosowaniu tesu Western Blot. 

Diagnostyka boreliozy w CM Sadyba: badanie ELISA 

Test ELISA jest tzw. testem przesiewowym (skriningowym), a więc służy do wyodrębnienia tych pacjentów, którzy nie powinni być dalej diagnozowani w kierunku boreliozy. 

Wynik ujemny testu ELISA jest uznawany za ostateczny. Oznacza to, że pacjent nie musi być dalej diagnozowany w kierunku boreliozy. 

W przypadku otrzymania wyniku pozytywnego, istotne jest dalsze potwierdzenie przy wykorzystaniu testu Western Blot. 

Diagnostyka boreliozy w CM Sadyba: badanie Western Blot 

Test Western Blot to badanie przeznaczone dla osób z podejrzeniem zakażenia bakteriami z rodzaju Borrelia. 

Zwykle wykonywany jest pacjentom ukąszonym przez kleszcze, u których wystąpiły objawy mogące wskazywać na rozwój choroby. 

Western Blot polega zaś na wykonaniu badań serologicznych – diagnostyka opiera się na wykrywaniu we krwi przeciwciał skierowanych przeciwko krętkowi. 

Badanie Western Blot to zatem jakościowy test immunologiczny, który uwidacznia przeciwciała swoiste dla poszczególnych antygenów bakterii wywołujących boreliozę.

Warto wiedzieć! Diagnostyka serologicznej w kierunku boreliozy nigdy nie jest wykonywana bez wcześniejszego badania ELISA. 

Test Western Blot wykonywany w CM Sadyba to drugi etap diagnostyki boreliozy. Uważa się go za bardziej specyficzny i czulszy od testu ELISA.

Czy badania na boreliozę są refundowane?

Badania ELISA i Western Blot są refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. 

Należy jednak pamiętać, że lekarz kierujący musi mieć podstawy do ich zlecenia. 

Najczęściej diagnostyka wykonywana jest w CM Sadyba po rozpoznaniu objawów boreliozy we wczesnej fazie. 

Zadbaj o swoje zdrowie już dziś i wybierz Centrum Medyczne Sadyba w Warszawie!

Korzystaj ze świadczeń POZ, czyli bezpłatnej opieki medycznej realizowanej w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia